Introductie context voor dialoog
Voor een goede dialoog is de context van groot belang. Hoe zorg je voor een situatie waarin een dialoog makkelijk op gang komt? Hoe kun je een gesprek stimuleren? Wat zijn de obstakels voor een dialoog?
Na het lezen van dit artikel:
- ben je je meer bewust van de invloed van de context,
- kies je gemakkelijker de juiste positie in een gesprek, en
- ben je beter in staat om gelijkwaardigheid te realiseren.
Een goed begin is het halve werk. Met een goede context heb je al 50% resultaat van je dialoog behaald. Daarom is het cruciaal om aandacht te besteden aan de context. Vraag jezelf af: bevorder ik gelijkwaardigheid in de dialoog met de context die ik gebruik?
Het belang van de context voor een dialoog
Je zou kunnen denken dat het uiteindelijk om de inhoud gaat. Moet je dan niet al je energie in inhoudelijke voorbereiding stoppen?
Natuurlijk is inhoud belangrijk, maar zonder aandacht voor de context van een dialoog kan je voorbereiding nutteloos zijn.
Stel je hebt geweldig zaad voor prachtige planten. Maar als je het op rotsblokken of droge grond strooit, zal er niets groeien. Hetzelfde geldt voor een gesprek: zonder goede context heeft je inhoudelijke voorbereiding weinig effect.
Maar hoe beïnvloed je de context? Is die niet vaak gegeven? Er is inderdaad vaak veel vaststaand, maar er zijn ook mogelijkheden om de context te beïnvloeden.
In dit artikel kijken we naar het belang van context en geef ik negen voorbeelden hoe je die kunt beïnvloeden. Aan het einde roep ik op om zelf actie te ondernemen.
Voorbeelden van het belang van de context voor een dialoog
Laten we beginnen. Ik geef je straks negen tips, maar eerst wil ik je meenemen in het belang van context.
Laten we kijken naar enkele voorbeelden die laten zien hoe belangrijk context is.
In het boek Sapiens van Harari beschrijft hij de geschiedenis van de mensheid. Hij vertelt over de homo solensis, die duizenden jaren geleden in de Solo-vallei in Indonesië leefde. Mensen gingen op het eiland Floris wonen, omdat er ondiep water was. Maar de zeespiegel steeg en ze raakten geïsoleerd. Er was weinig eten, dus grote mensen stierven. Na generaties ontstonden er kleine mensen van 1 meter lang en 25 kilo. De context van beperkt voedsel zorgde ervoor dat kleine mensen overleefden.
Dit kunnen we ook toepassen op leiderschap.
Pieter Winsemius schreef een boek genaamd ‘Speel nooit een uitwedstrijd’. Hij vergelijkt leidinggeven met een voetbalwedstrijd. Bij voetbal is het duidelijk dat thuiswedstrijden voordelig zijn. Dus als leidinggevende wil je zoveel mogelijk thuiswedstrijden spelen.
Maar bij verbindend leiderschap is dat niet het doel. Je wilt dat iedereen aan tafel zijn inbreng kan hebben en samen tot meerwaarde komt. Je wilt niet dat anderen een uitwedstrijd spelen en je wilt zelf ook geen uitwedstrijd spelen. Het doel is om samen gelijkwaardig rond de tafel te zitten.
Ik herinner me goed uit mijn tijd als bestuurder bij Radar dat we verhuisden naar een nieuwe kantoorruimte. In deze ruimte zorgden we ervoor dat niemand meer een eigen kamer of vergaderruimte had, ook ik niet. Hierdoor hoefde niemand meer een “uit- of thuiswedstrijd” te spelen in gesprekken. We hadden gemeenschappelijke vergaderruimtes voor iedereen. Er zijn veel subtiele aspecten die bijdragen aan een goede context voor dialoog. In dit artikel verkennen we enkele eenvoudige contextvariabelen.
Ik geef je nu negen variabelen om over na te denken. Kies er straks eentje uit of bedenk er zelf één. Hiermee ga je rekening houden en je zult resultaat zien.
Hier zijn de negen contextvariabelen:
Gelijkwaardigheid realiseren – drie tips
De eerste drie contextvariabelen gaan over het creëren van een gelijkwaardige positie in het gesprek.
- Zorg dat je op gelijke hoogte bent met de ander.
Bijvoorbeeld: Als volwassene kun je door de knieën gaan om op gelijke hoogte met een kind te komen. Ik pas dit zelf vaak toe in groepsbijeenkomsten. Als anderen zitten, ga ik ook zitten om gelijkwaardigheid te stimuleren. Anderzijds, als we rondom een flip-over staan om aantekeningen te bespreken, is het fijn om allemaal te staan.
Ga even staan en verzamel iedereen rondom de flip-over. Zo stimuleer je gelijkwaardigheid. Het is belangrijk dat we samen tot inzichten en reflecties komen. Zorg dus dat je op dezelfde hoogte bent met je gespreksdeelnemers.
- Kies voor een neutrale ruimte om samen te komen.
Dit helpt om belangen en behoeftes van iedereen op tafel te krijgen en meerwaarde te creëren. In een neutrale ruimte voelen we ons fijn, prettig en gelijkwaardig.
- Laat de ander niet op jou wachten.
Toen ik burgemeester was van Maasbracht, lieten we ambtenaren soms lang wachten bij vergaderingen. We beseften dat dit verkeerd was, dus hebben we het omgedraaid. Agendapunten werden zo ingepland dat medewerkers ongeveer op het afgesproken tijdstip konden deelnemen.
Deze drie tips helpen je om een gelijkwaardige positie te creëren:
- Zorg dat je op gelijke hoogte bent met de ander;
- Kom samen in een neutrale ruimte; en
- Laat de ander niet wachten.
Drie dialoog obstakels
Dan bespreek ik nu drie obstakels die je beter kunt vermijden. Laten we ze dialoogobstakels noemen. Je zult ze waarschijnlijk herkennen.
- Je oordeel al klaar hebben.
Het klinkt eenvoudig, maar wees bewust dat dit kan gebeuren. Probeer het niet te doen, want het belemmert de dialoog. Hoe kun je dan luisteren? Je luistert om je oordeel bevestigd te krijgen, en je nieuwsgierigheid verdwijnt. Zo creëer je een onvruchtbare context voor een gesprek.
- overnemen
Als de ander iets niet weet of kan, denk je misschien: ik moet helpen of dit zelf oppakken. In een crisis is direct ingrijpen nodig, maar in een gelijkwaardig gesprek werkt overnemen juist tegen je. Verken samen wat nodig is en welke hulp de ander eventueel nodig heeft, en kijk wat jij kunt betekenen.
- De ander klemzetten.
Dit gebeurt als je de ander in een positie duwt waar hij niet meer uitkomt en hij zich niet serieus genomen voelt. Dit smoort de dialoog, want er is geen ruimte en gelijkwaardigheid meer.
Dit zijn dus drie dialoogobstakels die je beter kunt vermijden.
Je oordeel al klaar hebben, overnemen en de ander klemzetten.
Drie dialoogstimulansen
Nu gaan we naar de derde groep: drie dialoogstimulansen. Dit zijn initiatieven die je neemt om de dialoog te bevorderen.
- Deel je je gevoel.
Vertel wat je voelt en wat het voor jou betekent. Deel eventuele zorgen.
Dit is vaak een geweldige manier om een gesprek op gang te brengen. Je geeft de ander ook de kans om zijn gevoel te delen.
- Vraag om mee te denken.
Vraag hoe de ander tegen iets aankijkt en wat er nog mist.
- Vraag om feedback.
Vraag wat je kunt leren van het gesprek. Dit laat zien dat je de ander serieus neemt.
Samenvatting
Dat zijn dus de negen dialoog stimulansen en obstakels:
- Op gelijke hoogte met de ander.
- Samen in een neutrale ruimte.
- De ander niet laten wachten.
- Oordeel al klaar hebben.
- Overnemen.
- De ander klemzetten.
- Delen wat je bezighoudt.
- Vragen om mee te denken.
- Om feedback vragen.
Twee bonus tips
Tot slot geef ik nog een inzicht van gedragspsycholoog Ben Tiggelaar, dat alles samenvat:
Dit inzicht is typerend en maakt duidelijk wat de essentie is van wat we vandaag besproken hebben.
Wat heeft Ben Tiggelaar gedaan?
In een column bij de NRC vertelt hij dat hij een jaar lang in workshops één simpele vraag stelde aan deelnemers. De vraag was: welke eigenschap moeten leiders vooral ontwikkelen?
Bonus 1: Luisteren
Met techniek konden deelnemers hun antwoord op hun mobiel invoeren, waarna de woorden op een scherm verschenen. Steeds kwam er één woord als winnaar uit, ongeacht of ze bij overheden, instellingen of bedrijven werkten, of ze medewerker of leidinggevende waren. Dat woord was ‘luisteren’.
Luisteren was dus het meest genoemde woord bij de vraag welke eigenschap leiders moeten ontwikkelen. Dit kunnen we toevoegen aan de contextvariabelen die we net bespraken. Het is een cruciale stap om belangen en behoeftes helder te krijgen.
Bonus 2: Stoppen met andere taken en aandacht geven
Ik heb nog een bonus voor je. Ben Tiggelaar geeft in dezelfde column een voorbeeld van hoe managers bij een zorginstelling de dialoog verbeterden. Ze kregen klachten dat de drempel te hoog was. Medewerkers zeiden: ‘als we een vraag of suggestie hebben, zeg je wel dat je luistert, maar intussen kijk je naar je computerscherm, beantwoord je e-mails of ben je met je gedachten al bij de volgende afspraak.’
De managers spraken af dat het antwoord op “heb je even?” altijd “altijd” zou zijn. Ze stopten dan met andere taken en gaven alle aandacht aan de medewerker.
Wat je zelf nu kunt doen
Je hebt nu 11 contextvariabelen. Mijn voorstel is om uit deze 11 een keuze te maken en hiermee gericht te oefenen. Kies een van deze contextvariabelen:
- op gelijke hoogte zijn met de ander
- een neutrale ruimte vinden
- de ander niet laten wachten
- geen oordeel klaar hebben
- niet overnemen
- de ander niet klemzetten
- delen wat je bezighoudt
- vragen om mee te denken
- feedback vragen, en tot slot
- luisteren
- stoppen met andere taken en aandacht geven
Nu is het aan jou. Kies één actie waarmee je de komende weken de dialoog met anderen stimuleert en gelijkwaardigheid bevordert. Zo pas je de magie van de U toe: de belangen en behoeftes van zowel de ander als van jou op tafel krijgen en hieruit meer waarde creëren.
Dit artikel biedt een praktische toepassing van de ‘Magie van de U’.
In het artikel “De Magie van de U” hebben we een praktisch houvast voor al je interacties beschreven. Er is ook een podcastaflevering over de ‘Magie van de U’.
Luister naar de podcast
Je kunt alles terugluisteren in aflevering 18 van De praktijk van Verbindend Leiden via je favoriete podcast app (bijvoorbeeld Spotify). Wil je geen aflevering missen? Klik dan op ‘Volgen’ om automatisch op de hoogte te blijven van nieuwe afleveringen.
Deel de podcast met collega’s
Vertel je collega’s over deze podcast, want ons motto is: begin bij jezelf en doe het samen. Zo creëer je samen de gewenste beweging.
