- Wat doe je als je vanuit verbinding wil leiden in al je interacties?
- Welke houding is voor verbindend leiderschap nodig?
- Welke overtuigingen helpen je om verbindend leiderschap echt iets van jezelf te maken?
Nog voordat je het zo dadelijk in de gaten hebt, zijn we toe aan een buitengewoon handig overzicht van gedrag, overtuigingen en houdingen die essentieel zijn bij verbindend leiderschap. Zodat je sneller doorziet welke overtuigingen je helpen en welke niet, je makkelijker in staat bent om te werken aan de houding waarmee je je eigen verbindend leiderschap versterkt en weet hoe je als verbindend leider effectief in je gedrag kunt zijn.
De crux van Verbindend Leiderschap
De crux zit erin dat het bij verbindend leiderschap niet alleen gaat om je gedrag, maar ook om je overtuigingen en je houding. Er is dus een belangrijke samenhang tussen je gedrag wat je doet, je overtuigingen wat je denkt en hoe je in je houding present bent.
Moet ik als leider niet situatief zijn?
Je zou kunnen zeggen, ja dat is leuk en aardig, maar ik moet toch als leider situatief zijn? Ik moet toch maatwerk leveren? Hoe kan er dan sprake zijn van eensluidende gedachten, opvattingen en uitgangspunten over gedrag, overtuiging en houding.
Mijn antwoord daarop is heel duidelijk: Zeker, het is altijd onze opdracht om situatief te zijn, om maatwerk te leveren. Maar dat doe je vanuit een doordacht handelings – en denkkader, dat je houvast geeft en van waaruit je situatief en met maatwerk kunt afstemmen op verschillende situaties.
Test jezelf met dit handvat
Het handelings- en denkkader dat hiervoor nodig is hebben we verwerkt in een handvat. En dat handvat is de Gouden Driehoek van Verbindend Leiden. Die Gouden Driehoek hebben we inmiddels meegegeven aan honderden deelnemers in onze workshops en onze opleidingen. En ik zie iedere keer weer hoe goed dat werkt. Die Gouden Driehoek bestaat uit drie onderdelen. Het gaat over overtuiging, over houding en over gedrag. Bij elk van die drie onderdelen typeren we drie bijzondere aspecten. Daarmee hebben we in totaal drie keer drie, is samen negen aspecten die die Gouden Driehoek vormen.
Sneller, makkelijker, effectiever
Wanneer wij zo dadelijk deze Gouden Driehoek vastpakken en doorgenomen hebben, ben je daarmee in staat om sneller te zien welke overtuigingen je helpen en welke juist niet. Daarmee kun je makkelijker werken aan een houding waarmee je je eigen verbindend leiderschap een boost geeft. En je weet hoe je als verbindende leider effectiever in je gedrag kunt zijn.
Zo dadelijk geef ik je de drie aspecten die samen die Gouden Driehoek vormen.
Verhaal over mezelf
Maar eerst neem ik je graag mee naar een verhaal over mezelf. Een verhaal waarbij ik zowel qua overtuigingen, qua houding en qua gedrag helemaal de mist in ging. Het is een verhaal dat me nog altijd buitengewoon bij blijft.
Het speelt nog uit de tijd toen ik bestuurder was bij Radar, waar we mensen met een verstandelijke beperking ondersteunen. In die tijd waren we ons aan het voorbereiden op allerlei veranderingen die plaatsvonden in het sociaal domein. We hadden Antoine ingehuurd om ons daarbij te begeleiden.
Ja, maar dat is onderzoek dat zich richt op de Westerse wereld. Dat zal bij ons in Nederland wel meevallen, zo zou je kunnen denken. Mijn ervaring is dat het in Nederland niets meevalt. Ik zie het iedere keer opnieuw bij deelnemers aan onze opleidingen. We denken vaak vanuit verbinding te leiden, maar wanneer je een verdere verdieping doet dan blijkt dat helemaal niet zo te zijn.
Geen verbinding
Tijdens een gezamenlijke bijeenkomst rapporteerde hij terug naar mij en naar alle andere aanwezigen dat erbij Radar geen verbinding is. Via verschillende invalshoeken kwam hij daar steeds weer op terug. En ik voelde mij daardoor buitengewoon getriggerd. Ik reageerde erop door te zeggen: ‘Maar weet je, dat is begrijpelijk. Natuurlijk moeten we continu aandacht hebben voor verbinding. Want we zijn op allerlei plekken aan het experimenteren, we maken allerlei nieuwe dingen mee. Dus het is heel goed om te zorgen dat we met elkaar iedere keer opnieuw weer de verbinding opzoeken.’
‘Jij begrijpt ons niet…’
Eigenlijk wuifde ik daarmee zijn kritiekpunt gewoon weg. Mijn reactie kwam feitelijk hierop neer: ‘Oké, jij zegt dat er bij ons geen verbinding is en ik zeg tegen jou dat je eigenlijk niet begrijpt hoe het op dit moment bij ons werkt’.
Niet geslaagd voor mijn eigen test
Dit is een voorbeeld waarin ik zowel qua overtuiging als qua houding als gedrag helemaal niet binnen die grote driehoek verkeerde.
In mijn overtuigingen was het heel duidelijk dat ik hem feitelijk de schuld gaf, hem het verwijt maakte, dat hij het niet begreep.
In mijn houding was ik helemaal niet open. Ik schermde me als het ware af.
En als je kijkt naar mijn gedrag, dan was ik zeker niet op weg om goed te verkennen wat hij nu eigenlijk te vertellen had.
Test voor jezelf
Daarmee is dit een eenvoudig voorbeeld om te zien hoe gemakkelijk je in de fout kunt gaan met je overtuigingen, houding en gedrag.
Alle reden dus om die Gouden Driehoek te verkennen.
De Gouden Driehoek van Verbindend Leiderschap
Die Gouden Driehoek bestaat dus uit drie elementen, zoals ik vertelde, namelijk je overtuigingen, je houding en je gedrag.
Overtuigingen
En ik begin allereerst met de overtuigingen. De overtuigingen bestaan uit drie onderdelen. Dat betreft namelijk dat je bij jezelf begint, dat je weerstand ziet als energie en dat je je focus hebt op je interacties.
In het artikel over de vijf fases van Verbindend Leiderschap kun je lezen hoe deze drie elementen samenvallen met fase twee van Verbindende Leiden, de fase van Verkennen. En ze vormen dus ook de overtuigingen die de basis vormen voor de Gouden Driehoek van Verbindende Leiden: Begin bij jezelf, zie weerstand als energie en focus op je interacties.
Begin bij jezelf
Hoe zie je dat dan terug als je bijvoorbeeld uitgaat van het idee van begin bij jezelf? Wat zie je dan? Dan kijk je naar je eigen aandeel, naar wat jij kunt doen in plaats van dat je naar anderen wijst. Je vraagt je af wat de situatie van jou vraagt en je gaat niet klagen over de situatie. Je sluit aan bij wat collega’s nu nodig hebben in plaats van dat je je collega’s verwijt dat ze nog niet zover zijn.
Dat is dus het element van bij jezelf beginnen.
Zie weerstand als energie
Het tweede element is: zie weerstand als energie. Als je iets tegenzit, dan word je niet gefrustreerd en kijk je naar wat de situatie nu van je vraagt. Als collega’s de hakken in het zand lijken te zetten, dan ben je benieuwd naar wat er bij hen leeft en speelt. En als collega’s klagen, dan wil je echt bekijken wat hun achterliggende belangen en behoeften zijn. Zo komt zie weerstand als energie tot uitdrukking.
Focus op interacties
Het derde element is de focus op interacties. Dan realiseer je dat al die interacties het belangrijkste onderdeel van je werk zijn. Dan heb je oprechte aandacht voor de mensen met wie je werkt en je bent ook geïnteresseerd in de achtergronden van je gesprekspartners.
Dus dit is de eerste hoek van de Gouden Driehoek. Dat zijn dus je overtuigingen die bestaan uit drie elementen. Begin bij jezelf, zie weerstand als energie en focus op interacties.
‘Maar hoe herken ik dat nu bij mezelf?’, zou je je zo maar kunnen afvragen.
Voorbeelden
Daarom heb ik bij elk van deze drie elementen enkele concrete voorbeelden:
‘Begin bij jezelf’ zie je bijvoorbeeld zo terug:
- Ik kijk naar mijn eigen aandeel, naar wat ik kan doen (in plaats van naar anderen te wijzen)
- Ik vraag me af wat de situatie van me vraagt (en ga niet klagen over de situatie)
- Ik sluit aan bij wat collega’s nu nodig hebben (en verwijt hen niet dat ze nog niet zo ver zijn)
Zie weerstand als energie kun je als volgt herkennen:
- Als iets tegenzit dan word ik niet gefrustreerd en kijk ik wat deze situatie nu van me vraagt
- Als collega’s de hakken in het zand lijken te zetten dan ben ik benieuwd naar wat er bij hen leeft en speelt
- Als collega’s klagen dan wil ik echt begrijpen wat hun achterliggende belangen en behoeftes zijn
En als je focust op interacties is dit illustratief:
- Ik realiseer me dat al mijn interacties in feite de hoofdmoot van mijn werk zijn
- Ik heb de oprechte aandacht voor de mensen met wie ik werk
- Ik ben geïnteresseerd in achtergronden van mijn gesprekspartners
Houding
Dan komen we bij de tweede hoek. Dat is dus je houding. En bij je houding spelen drie elementen een rol. Namelijk dat is een open mind, cognitieve flexibiliteit en een zekere mate van compassie en empathie.
Open Mind
Als het gaat over die open mind dan kun je dat terugzien doordat je meerdere waarheden ziet. Doordat je geïnteresseerd luistert naar de argumenten van de ander. Dat je de ander zonder oordeel aanspoort om iets in te brengen wat hij voelt en wat hij denkt.
Cognitieve flexibiliteit
Bij de cognitieve flexibiliteit gaat het erom dat je verschillen van inzicht niet lastig vindt. Je kunt je makkelijk verplaatsen in de positie van de ander en je vraagt door om de ander beter te kunnen begrijpen.
Compassie en empathie
En tenslotte die compassie en empathie. Hoe kun je die terug herkennen? Doordat je naast de ander gaat staan. Doordat je vol begrip bent voor de ander. Doordat je geïnteresseerd bent in wat iets voor de ander betekent.
Kortom deze hoek van de driehoek die gaat over je houding die wordt getypeerd door je open mind, je cognitieve flexibiliteit en je compassie/empathie. Dus we hebben als eerste hoek de overtuigingen: begin bij jezelf, zie weerstand als energie en focus op interacties. De tweede hoek omvat dan je open mind, je cognitieve flexibiliteit en je compassie en empathie.
Voorbeelden
Ook hier heb ik enkele concrete voorbeelden van elk van deze drie elementen.
Een open mind herken je bijvoorbeeld hieraan:
- Ik zie meerdere waarheden
- Ik luister geïnteresseerd naar de argumenten van de ander
- Ik spoor de ander zonder oordeel aan om in te brengen wat hij voelt en denkt
Cognitieve flexibiliteit kun je zo terugzien:
- Als anderen met mij van inzicht verschillen dan vind ik dat boeiend en ben ik oprecht geïnteresseerd (ik vind verschillen van inzicht niet lastig)
- Ik verplaats me gemakkelijk in de positie van de ander
- Ik vraag door om de ander beter te kunnen begrijpen
En empathie en compassie kun je zo herkennen:
- Ik ga naast de ander staan
- Ik ben vol begrip voor de ander
- Ik ben geïnteresseerd in wat iets voor de ander betekent
Gedrag
En de derde hoek vormt jouw gedrag. En bij jouw gedrag gaat het om drie elementen, namelijk dat je aansluit bij de ander, dat je jezelf passend inbrengt en dat je meerwaarde creëert.
Aansluiten bij de ander
Aansluiten bij de ander, dat zie je dus vooral doordat je echt belangstelling hebt voor de ander. Je stelt vragen om hem goed te begrijpen. Je vraagt door op de antwoorden die hij geeft.
Jezelf passend inbrengen
Het tweede element, jezelf passend inbrengen, laat je zien doordat je duidelijk bent over wat je wil bespreken. Dat je gemotiveerd inbrengt wat voor jou nodig is en niet onderhandelbaar is. Dat je zorgt dat de afspraken die jullie maken, de keuzes en besluiten die jullie nemen, dat je duidelijk bent over wat dat wél betekent en wat dat niet betekent.
Meerwaarde creëren
Tot slot, meerwaarde creëren dat laat je ontstaan uit alle belangen en behoeften die vanuit verschillende kanten op tafel komen. Je staat open voor die belangen en behoeften en je houdt er rekening mee bij de afweging die je uiteindelijk maakt.
In het artikel ‘de vijf fases van verbindend leiderschap’ heb ik laten zien dat deze drie elementen de kern vormen van fase drie van verbindend leiderschap. In die fase drie leer je dus dit gedrag: Aansluiten bij de ander, jezelf passend inbrengen en meer waarde creëren.
Voorbeelden
Voor deze drie elementen van het gedrag geef ik je weer graag enkele voorbeelden:
‘Aansluiten bij de ander’ herken je bijvoorbeeld als volgt:
- Ik ben echt belangstellend naar de ander en vraag hoe het met hem is
- Ik stel vragen aan de ander om de inhoud goed te begrijpen
- Ik vraag door op de antwoorden die de ander heeft gegeven
Jezelf passend inbrengen zie je zo terug:
- Ik ben direct in het begin van het gesprek duidelijk over wat ik wil bespreken (en vraag ook naar de verwachtingen van de ander)
- Ik breng gemotiveerd in wat voor mij niet onderhandelbaar is
- Ik zorg dat we bespreken wat onze afspraak (keuze, besluit) betekent: wat doen we wél en wat niet
En meerwaarde creëren komt bijvoorbeeld zo tot uitdrukking.
- Ik benoem het hoger liggende belang dat voor alle betrokkenen geldt en zorg dat daar commitment over is
- Ik zorg dat de belangen en behoeftes van alle betrokkenen open op tafel komen
- Ik zorg dat we aandacht geven aan dat wat achter de belangen en behoeftes zit van alle betrokkenen
Samenvatting van de Gouden Driehoek
Kortom, de Gouden Driehoek bestaat uit drie hoeken: je overtuigingen, je houding en je gedrag
- bij je overtuigingen gaat het om: Begin bij jezelf, zie weerstand als energie en focus op je interacties
- bij je houding gaat erover: je open mind, cognitieve flexibiliteit en compassie/ je empathie en
- tot slot bij je gedrag gaat het om aansluiten bij de ander, je zelf passend inbrengen en meerwaarde creëren.
Mooi, hiermee ken je de Gouden Driehoek. Is dat geen geweldig handvat dat je elke dag bij elk gesprek dat je hebt ongelooflijk goed kan helpen?
Een heimelijke test als een uitdagend voorbeeld
Ik rond af met een prachtig verhaal. Een verhaal dat zo typisch is en zo duidelijk maakt wat de essentie is van alles wat we vandaag besproken hebben. Het gaat over een indrukwekkend onderzoek dat gedaan is door de Universiteit van Oxford. De Universiteit had tientallen priesters, theologen en leraren uit een katholiek internaat van een priestersopleiding uitgenodigd om een lezing te geven over barmachtigheid.
Een heimelijke test
Wat de sprekers echter niet wisten, was dat ze werden gebruikt voor een test. En wat was nou eigenlijk die test? De deelnemers werden allemaal ontvangen op zo’n 300 meter afstand van de plek waar ze uiteindelijk de lezing zouden moeten geven. En ze konden even rustig tot zichzelf komen, want ze kregen een kopje koffie en een koekje gepresenteerd. Maar vervolgens werd er gezegd dat de lezing eerder dan gepland moest beginnen. En vervolgens begaven de sprekers zich snel naar het al wachtende publiek.
Iemand die om hulp smeekt
En nu komt het, op de route naar de plek waar ze zouden moeten spreken was een acteur geplaatst. Hij had de opdracht om te spelen, dat hij hulp nodig had. Hij moest zo goed mogelijk uitbeelden dat hij er ernstig aan toe was en zich niet lekker voelde.
En wat gebeurde er nu? In 90% was het zo dat de deelnemers deze hulpbehoevende links lieten liggen. Ze moesten een lezing geven, waren wat laat en snelden naar het spreekgestoelte om te gaan praten over barmhartigheid, terwijl ze hulpbehoevende negeerden die ze onderweg tegenkwamen.
Verzwaring van de test
De onderzoekers schrokken zo van het gedrag dat ze besloten om de test te verzwaren. Die acteur kreeg de opdracht om nog een paar tandjes op te schalen. Hij moest zijn dramatische situatie nog forser aanzetten. Hij lag op de grond kruipend, kermend, bloedend en stikkend. Hij mocht zelfs de benen van de deelnemers vastgrijpen om zijn uitzichtloosheid nog meer kracht bij te zetten.
De mist ingaan
En wat bleek toen? Dat nog altijd meer dan 75% van de deelnemers hem negeerden terwijl je toch echt zou denken dat hij in levensgevaar was.
Een aantal sprekers trapte zich los van de acteur om met het tempo van een ambulance te snellen naar de plek waar ze hun toespraak over barmachtigheid moesten geven.
Dit is natuurlijk een prachtig voorbeeld om te zien hoe belangrijk die Gouden Driehoek van verbindende leiden is.
Je ziet deze sprekers over barmhartigheid helemaal in de mist gaan in de Gouden Driehoek.
Gedrag
Ze zijn in hun gedrag helemaal gefocust op de inhoud, op het feit dat zij die toespraak moeten geven en hebben geen aandacht voor wat er zich onderweg aandient.
Houding
Kijk je naar hun houding dan zie je geen open mind. Laat staan dat er sprake is van iets van cognitieve flexibiliteit of empathie dan wel compassie.
Overtuigingen
En bij hun overtuigingen zie je dat de deelnemers helemaal focussen op hun taak in plaats van te kijken naar de interactie. En op de weerstand die ze ervaren. Ze gaan voorbij aan de kans om barmhartigheid te tonen en zelf voor te leven wat ze in hun speech prediken.
En natuurlijk is het lachwekkend dat dit juist mensen overkomt die onderweg zijn om een toespraak over barmhartigheid te gaan geven.
Tegelijkertijd weet ik dat ons enige bescheidenheid past. De realiteit is dat dit gedrag ook voor onszelf op de loer ligt. Ik heb het al vaak bij mezelf gezien en weet dat me iets soortgelijks ook zo maar zou kunnen overkomen.
Wat zo eenvoudig lijkt in de Gouden Driehoek is in de praktijk nog niet zo gemakkelijk toe te passen. Het is dus zo waardevol om aan die elementen van de Gouden Driehoek aandacht te besteden en ons die door reflectie, feedback en oefening eigen te maken.
Om het je gemakkelijk te maken heb ik een quickscan gemaakt met de gouden driehoek, waarmee je direct aan de slag kunt.
Die quickscan kun je hier downloaden:
www.leiderschapsdomeinen.nl/quickscan-driehoek
Dit artikel is gebaseerd op podcast aflevering 16 van de podcast ‘De Praktijk van Verbindend Leiden’:
www.leiderschapsdomeinen.nl/podcast16
Abonneer je op deze podcast dan mis je niets. Door op ‘Volgen’ te klikken gaat dat vanzelf en zie je automatisch wanneer ik een nieuwe aflevering plaats.
Vertel ook collega’s over deze podcast. Want ons motto is: begin bij jezelf en doe het samen. Zo creëer je samen de beweging die je beoogt.
Graag tot gauw!
