Met omdenken kun je van debat naar dialoog gaan. Vaak maak ik mee, dat het niet lukt: in plaats van verbinding is er strijd. Ondanks alle goede bedoelingen. Natuurlijk ligt dat óók aan de ander. Maar die gedachte helpt je niet verder.
Zélf omdenken helpt wél. Dat vraagt om je oordeel uit te stellen en geïnteresseerd te zijn in de ander. De methode ‘in schaarste overvloed zien’ is daarvoor een heel goed hulpmiddel. In drie stappen maak je een verschil, dat er direct toe doet.
Berg van de hoop
De Mountain of Hope in de township Soweto in Johannesburg is voor mij een prachtig voorbeeld van deze methode. Een bezoek aan deze berg heeft indruk op me gemaakt. Niet voor niets vormt de Mountain of Hope de opening van mijn boek ‘Groeien in leiderschap’. Ik kreeg er in 2004 een rondleiding. Het verhaal van de berg is tevens het verhaal van de jeugdleider Mandla Mentore. Hij ziet indringende problemen. De berg is dan een berg van afval en heeft een grote aantrekkingskracht op drugs en criminaliteit. Het dreigt van kwaad tot erger te worden. Maar Mandle verandert schaarste in overvloed. Hij ziet de waarde die het afval heeft en de energie die kinderen hebben. Deze overvloed spreekt hij aan door het afval te verkopen en kinderen in te zetten op hun kwaliteiten. Ze herscheppen de berg tot een trots ontmoetingspunt, waar mensen samenkomen om muziek te maken en hun volkstuintjes te bewerken. Van papier-maché maken ze prachtige kunstwerken, die ze aan de bezoekers van de berg verkopen.
Een berg van ellende is nu een berg van hoop. Schaarste is veranderd in overvloed.
Hoe je zo omdenkt kun je ook goed zien in dit kort Canadees filmpje.
Dit zijn natuurlijk geen verhalen die zich beperken tot Zuid-Afrika of Canada. Ook dichtbij huis kunnen we tal van situaties onderkennen. Sterker nog. We kunnen elke dag schaarste zien die we in overvloed kunnen veranderen.
Overvloed in schaarste zien
Stel je voor dat iemand in ontmoetingen alleen maar over zichzelf praat. Je kunt dan denken dat er schaarste is aan betrokkenheid met jou. Je kunt er ook overvloed in zien. Dat hij zo graag alles over zichzelf aan jou wilt vertellen, is misschien wel een hunkering naar verbondenheid met jou.
Kritiek veranderen in leerpunten
Zo kun je ook anders kijken naar negatieve kritiek. Je kunt de kritiek misplaatst vinden. Je kunt het opvatten als een persoonlijke aanval. Je kunt denken dat de ander zijn kritiek met meer empathie zou moeten geven. Dan kijk je vanuit schaarste. Zet je de bril van overvloed op, dan zie je de energie van de kritiekspuier. Je ziet zijn betrokkenheid en wat hij klaarblijkelijk belangrijk vindt. Misschien hoor je ook wel thema’s, waar je over wilt doorpraten. Je weet nu, waar hij behoefte aan heeft. Wat hij klaarblijkelijk belangrijk vindt. Je denkt: ‘wie weet waar ons dit brengt, als ik zijn kritiek verder verken.’ De aanvankelijke schaarste maakt plaats voor overvloed.
Methode van omdenken
Het is een methode van omdenken. Van een probleem maak je een kans. In een verwijt zie je feedback. Weerstand is energie. Heeft iemand een andere mening? Dan levert hij een meerwaarde aan het gesprek, die het waard is om te verkennen. Ontstaat er een conflict? Dan is dat een signaal dat iets geraakt is wat er klaarblijkelijk toe doet. Je krijgt de kern te pakken van waar het echt om gaat.
Drie stappen
Door zo anders te kijken kun je vastlopende gesprekken vlot trekken. Je doorloopt dan drie stappen:
- Je bepaalt wat de schaarste is, die je bezighoudt.
- Je denkt om en gaat op zoek naar de overvloed die in deze schaarste verborgen zit.
- Je formuleert acties op basis van de overvloed die je ziet.
Praktisch aan de slag
In de eerste stap bepaal je wat de schaarste is, die je bezighoudt. Het is bijvoorbeeld een probleem, een verwijt, weerstand, een andere mening of een conflict. In de tweede stap ga je de schaarste omdenken in overvloed. Je vraagt je dan af, welke overvloed je in de schaarste kunt zien. Hoor je eerst een verwijt (schaarste) dan ga je op zoek naar welke leerpunten hierin verborgen zitten. Je ontdekt zo een overvloed aan feedback.
Heeft iemand een andere mening, dan verken je die mening. Attendeert die mening misschien op een blinde vlek, waar je te weinig aandacht voor hebt? Wat zijn de belangen die in die mening vervat zijn? Hoe kun je daar meer aandacht aan besteden? Door je dit af te vragen, kom je in een heel andere positie terecht.
Bijna als vanzelf komt dan de derde stap. Je handelt niet meer op basis van schaarste, maar op basis van de overvloed die je ziet. Je neemt de leerpunten ter harte en onderneemt actie om daaraan te werken. De andere mening neem je serieus door de belangen mee te wegen bij de uiteindelijke standpuntbepaling. In plaats van een welles-nietes-positie creëer je synergie.
Een boost geven aan een lastig gesprek
Aan de hand van dit stappenplan kun je eenvoudig zelf een gesprek een boost geven. Kijk eens naar je gesprekken van de afgelopen week. Wat was het gesprek dat vastzat?
- Zet de schijnwerper op dit lastige gesprek. Wat is de schaarste die je ziet?
- Hoe zou je deze schaarste kunnen ombouwen tot overvloed. Als je zo kijkt, wat zie je dan?
- Wat zijn de acties die je kunt ondernemen, als je uitgaat van deze overvloed?
Daarna komt het erop aan om die actie ook echt te gaan uitvoeren. Uit ervaring weet ik, dat dat nog niet altijd eenvoudig is. De kans dat je terugvalt in je oude patroon is er natuurlijk steeds. Ik weet echter ook dat oefenen helpt en dat je je nieuwe houding en gedrag door vallen en opstaan kunt eigen maken.
Ik hoop van harte dat je hiermee succes hebt. Je ervaringen of aanvullende gedachten kun je hieronder in het commentaarveld schrijven. Je kunt me uiteraard ook een e-mail sturen (frans.wilms@leiderschapsdomeinen.nl). Door te delen en te verbinden groeien we samen in leiderschap.
Serie over methodes van omdenken
Dit is het eerste artikel van een serie over methodes die helpen bij het omdenken. Artikelen die volgen zijn:
- Waarderend onderzoeken
- Loving what is
- De toekomst in het nu zien
Wat je verder kunt doen
- Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan een link van dit artikel door.
- Heb je feedback of suggesties voor mij of voor medelezers, gebruik dan het commentaarveld onder het artikel om je commentaar te geven.
Samen maken we van verbindend leiden de bovenstroom!
Meer lezen
- Hoe je met een simpele actie je gedrag verandert
- 101+ Acties om (moeilijke) gesprekken in een dialoog te veranderen
- Een dialoog is niet altijd eenvoudig
- Hoe je een vliegende start maakt in een moeilijk gesprek
- Hoe je met verbindend onderhandelen tegenstellingen overbrugt
- In verbinding blijven met de ander en met jezelf
- Hoe reageer je in momenten van de waarheid?
- Hoe je nieuwe vaardigheden aanleert in 8 stappen
Dit artikel is inmiddels vernieuwd en heeft als titel:
Hoe je triggers omvormt en voorkomt dat je impulsief reageert
Colofon: Foto: Quino Al Photography/Unsplash
