‘Een goede manager speelt politieke spelletjes achter de schermen en voert informele gesprekjes in de ‘wandelgangen’. Managers die als ‘sluwe vossen’ door de organisatie sluipen, kunnen daardoor beter hun eigenbelangen behartigen en zorgen voor een hogere productiviteit en meer innovatie dan managers die alleen maar vergaderen en alles volgens de regels doen’. Zo vat Catrien Spijkerman in NRC het onderzoek van Math de Vaan samen. Hij volgde een jaar lang midden managers bij twintig verschillende bedrijven. Hij maakt duidelijk dat lang niet alles beslist wordt door de procedures, werkafspraken in vergaderingen, en het woord van de hoge baas. Informele gesprekken op de gang, bij koffiemachines en tijdens lunchwandelingen en rookpauzes zijn minstens zo belangrijk.
Pisbakkentheorie
In zijn conclusie zie je de invloed van het denkkader van Thijs Homan. ‘Hoe komt het dat ik op het toilet tijdens congressen heel andere opvattingen hoor dan in het plenair gedeelte?’, vroeg Homan zich af. Het inspireerde hem tot zijn pisbakkentheorie. Naast de formele werkelijkheid, de bovenstroom, is er ook nog een informele werkelijkheid, de onderstroom. Homan stelt, dat juist in die onderstroom ontzettend veel gebeurt, dat helemaal niet overeenkomt met dat wat in de bovenstroom de norm is. Zo bezien is de uitkomst van het onderzoek van de Vaan een bevestiging van de theorie van Homan.
Maar, zou nu ook elk manager een sluwe vos moeten zijn?
Strijdende leiderschapsdomein
Mijn antwoord daarop is jee, ofwel ja en nee. Het ligt er namelijk maar aan wat de doelen van de organisatie zijn. Wat doe je als goede manager volgens de Vaan? Diensten uitwisselen tegen wederdiensten, bondgenoten zoeken vóór aanvang van vergaderingen, coalities sluiten, vertragingstactieken toepassen, regels negeren, en aan elkaar informatie toespelen. Dat is gedrag wat thuis hoort in het strijdende leiderschapsdomein. Kenmerkend voor dat domein is dat jij als leidinggevende een helder beeld hebt van wat je wilt bereiken en dat je probeert je omgeving en je medewerkers naar je hand te zetten. Jíj weet hoe het zit en hoe het moet. Het komt er op aan om anderen op jouw denk- en doe-lijn te krijgen. Daartoe beperk je je niet alleen tot de agenda van de bovenstroom, maar begeef je je ook subtiel in de onderstroom. Je kunt hier inderdaad fantastische resultaten mee boeken voor jezelf en voor je organisatie, zoals de Vaan vaststelt.
Sluwe medewerkers
Zoals elk keuze, heeft ook deze een keerzijde. Wat je als leider zaait, ga je oogsten. Je moet je dus realiseren dat medewerkers je gedrag gaan overnemen. Als sluwe vos krijg je ook sluwe medewerkers. Ook zij zullen het politieke spel gaan spelen. Dat zullen zij ook doorzetten in de richting van de klanten van je organisatie. Klantgerichtheid is dan een spel om er voor te zorgen dat de klant het idee krijgt dat hij centraal staat. Wanneer de klant vervolgens zich dat realiseert en van zijn kant handig voor zijn belangen opkomt, is iedereen content. Je speelt als het ware met elkaar een spel met geschreven en ongeschreven regels wat tot gewenste resultaten leidt.
Kracht mobiliseren
Daar hoeft in het geheel niets mis mee te zijn, tenzij… je als doel hebt om de kracht van mensen om je heen te versterken. Wanneer je als manager niet precies weet hoe het zit en hoe het moet, dan zal je je toch iets anders moeten laten invallen. Wanneer de inhoudelijke kracht bij de mensen om je heen zit, dan ben je juist dan goed als manager wanneer je hún kracht weet te mobiliseren. Als sluwe vos kom je dan niet ver. Dan komt het er immers op aan om juist een open klimaat te scheppen, waar jouw medewerkers zich uitgenodigd voelen om hun bijdrage te leveren. Je probeert vooral verbinding te realiseren. Als manager munt je uit door aandacht te hebben voor verschillende kanten van een zaak. Je organiseert feedback en terugkoppelingen om daarvan collectief te leren. Je brengt mensen bij elkaar om problemen te verdiepen en oplossingen te laten verkennen. Wanneer je je zo opstelt als manager kun je geheel ander gedrag van je medewerkers in de richting van klanten verwachten. Je medewerkers zullen proberen om de kracht van klanten te benutten en proberen bewust hun inbreng op te halen en van betekenis te laten zijn. Je ziet het bijvoorbeeld terug bij een buurtontwikkelingsproject, waar een gemeente het proces van samenspraak initieert zonder vooraf een blauwdruk te presenteren van wat bereikt moet worden.
Je als persoon inbrengen
Niet alleen in het verbindende domein heb je als sluwe vos niets te zoeken. Dat is ook het geval in het presentieleiderschapsdomein. Dat domein is helemaal geknipt voor situaties, waar de dienstverlening plaats vindt in de interactie tussen de medewerker en de cliënt. Je ziet het medewerkers in de zorg doen. In het contact met de cliënt brengen ze zichzelf als persoon in en leggen open neer wat ze zien en wat ze daarbij voelen. Ze maken duidelijk waar ze zelf behoefte aan hebben en zijn helder over hun vraag aan de cliënt. Die positie keuze is vervolgens een uitnodiging voor de cliënt om het zelfde te doen. Dat leidt vaak tot uitkomsten, die je vooraf niet kunt bedenken… Wil je als manager dat medewerkers zich zo geven dan lukt je dat alleen, wanneer je als manager voor die medewerkers een zelfde voorbeeld bent. Ook de medewerkers zullen van jou een zelfde presentie moeten ervaren als die jij van hun verwacht. Om succesvol te kunnen zijn in dit domein moet je juist het tegenovergestelde van een sluwe vos zijn.
Leefgebied
Of je dus als manager een sluwe vos moet zijn hangt dus simpel af van wat je verwacht van je medewerkers in relatie tot klanten. Je oogst wat je zaait. In organisaties waar het strijdende leiderschapsdomein dominant is, is de sluwe vos uitstekend op z’n plek. Het verbindende- en presentieleiderschapsdomein is geen leefgebied voor een vos, zelfs niet voor een sluwe.
Wat je verder kunt doen
- Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan de link van dit artikel door.
- Heb je feedback of suggesties voor mij of voor medelezers, gebruik dan het commentaarveld onder het artikel om je reactie te geven.
Samen maken we van verbindend leiden de hoofdstroom!
