Zo gauw je oordeelt, stop je met luisteren
Het lijkt soms een groot dilemma. Je wilt aansluiting houden bij de ander en tegelijkertijd, dat wat je zelf vindt op tafel kunnen leggen. Kan dat eigenlijk wel samen? Wanneer je in de huid kruipt van de ander, is er dan nog wel ruimte om jezelf in te brengen? En andersom: wanneer je jezelf inbrengt, kun je dan nog voldoende open staan voor de ander? Ik duik in de praktijk van alledag, leg een valkuil bloot en vertel over wat mij perspectief geeft.
NB: Dit artikel is inmiddels geactualiseerd:
Verbindend communiceren – in 4 stappen afdelen in de U
Empathie is niet genoeg
Neem onze begeleiders bij Radar. Ze zijn er op gericht om cliënten in positie te brengen en zoveel als mogelijk regie te geven over hun eigen leven. Dat vraagt om aandacht te hebben voor het specifieke verhaal van iedere cliënt. Empathie, proberen te begrijpen, uitnodigend zijn, zijn dan vanzelfsprekend. Maar dat is niet genoeg.
Daar zit spanning op
Je professionaliteit is immers niet alleen om goed te kunnen aansluiten bij de cliënt. Je professionaliteit is ook, dat je vanuit je expertise en ervaring jezelf inbrengt. Daar zit spanning op. Zo gauw je je oordeel geeft, vergroot je de kans dat je de verbinding verliest. Wanneer je gaat opdragen, loop je het risico dat je de aansluiting mist. Hoe meer je vanuit jezelf inbrengt, des te meer lijk je zo de aansluiting te verliezen.
Een dilemma van elke leidinggevende
Bij mijzelf geldt precies hetzelfde. Ik kan nog zo goed open staan en begrip hebben voor het ander, wanneer ik ga beoordelen en opdragen dreig ik mijn aansluiting met de ander te verliezen. Het is een dilemma van elke leidinggevende, die de kracht van medewerkers wil versterken. Wanneer je het voor hen gaat bepalen, haal je een stuk van hun eigenaarschap weg. Je ontneemt hen dan regie.
Is het mogelijk?
Opdragen en uitnodigen gaan moeilijk samen, net zoals beoordelen en begrijpen. Wanneer je kiest voor het één, lijkt het ander er onder te lijden. Ofwel je oordeelt en komt op voor jezelf ofwel je sluit aan bij de ander en brengt hem in positie. Is het überhaupt mogelijk om uit deze tegenstelling te komen?
Een alternatief
Jazeker, dat kan! Je creëert een alternatief, wanneer je de neiging weerstaat om direct te beoordelen en op te dragen. Het alternatief voor opdragen is delen. Benoemen komt in de plaats van oordelen.
Delen en uitnodigen
Delen doe je door dat, wat je denkt en vindt, in te brengen in de vorm van zorgen, dilemma’s, problemen of uitdagingen. Je komt dus niet met kant en klare oplossingen. Je zegt dus niet wat de ander moet doen. In plaats daarvan maak je de ander deelgenoot van jouw overwegingen. Je verkent vervolgens hoe deze overwegingen bij hem aansluiten. Je gaat in gesprek om te bezien, waar dit toe leidt. De combinatie van delen en uitnodigen maakt dat de perspectieven van de ander én van jezelf er allebei toe doen.
Voor en na actie
De combinatie van delen en uitnodigen helpt het best in situaties, waarbij een actie nog moet plaats vinden. In plaats van te bepalen en op te dragen wat er moet gebeuren, nodig je uit en deel je. In situaties waar een actie al heeft plaats gevonden, kijk je als het ware terug. Dan is de valkuil, dat je gaat oordelen.
Benoemen en begrijpen
Stel je oordeel uit, is dan het devies. Benoem in plaats daarvan wat je bezig houdt, wat je overwegingen zijn. Niet als een vast staand gegeven, maar als dat wat de situatie bij jou oproept. Je verkent vervolgens hoe de ander hier in staat. Je verdiept de gedachte van de ander en probeert die te begrijpen. Tegelijkertijd heb je steeds opnieuw aandacht voor dat wat het bij jou oproept. Niet in de vorm van een oordeel, maar in de vorm van een overweging. Zo laat je de ander in zijn waarde én ben jezelf van waarde.
Wat was het moment?
Het is de dagelijkse opgave van iedere leider. Een opgave, waar je overigens vrij eenvoudig aan kunt werken. De valkuilen zijn namelijk meestal gemakkelijk te zien. In eerste instantie kun je het beste beginnen door na een gesprek of gebeurtenis terug te kijken op hoe het gegaan is. Wat was het moment, dat je opdroeg of oordeelde?, is dan de vraag. Probeer in te zien, hoe je de aansluiting met de ander toen verloren bent. Bedenk welke alternatieven je had kunnen gebruiken. Welke overwegingen had je kunnen delen? Welke constateringen had je kunnen benoemen.
Uitnodigen, delen, begrijpen en benoemen
Neem je vervolgens bij een volgend gesprek voor om uit te nodigen, te delen, te begrijpen en te benoemen. Probeer te voorkomen dat je gaat opdragen en deel in plaats daarvan jouw overwegingen. Probeer jouw oordeel op te schorten en benoem wat je bezig houdt. Vervolgens is het weer een kwestie van terug kijken op dit gesprek en er van leren.
Je valkuilen zien
Mijn ervaring is, dat je deze oefenaanpak in het begin echt nodig hebt. Je gedrag heeft zich door de jaren heen immers stevig gevormd. Gaandeweg ga je het moment, waarop je in de valkuil trapt, eerder zien. Dan lukt het al om je tijdens het gesprek zelf te corrigeren. Een stadium later zie je de valkuil al opkomen, voordat je er in trapt. Vervolgens wordt het alleen maar genieten…
Gesprekken worden zo ontmoetingen
Dan ga je ervaren dat je gesprekken meemaakt, waarvan de uitkomst geheel iets anders wordt, dan je van te voren had bedacht. De ander heeft inbreng, die je verdiept hebt. Van de andere kant is ook jouw inbreng verdiept. Die synergie leidt vervolgens tot een uitkomst die je van te voren niet had kunnen vermoeden. De combinatie van inbrengen en aansluiten maakt gesprekken tot ontmoetingen waar je vol verwachting naar uitkijkt en met plezier op terug kijkt.
Stoplichttips
Te doen: Aansluiten én inbrengen
Attentie: Wanneer je opdraagt of beoordeelt
Niet doen: Alleen maar aansluiten óf alleen maar inbrengen
Video
Marshall Rosenberg, de grondlegger van geweldloze communicatie vertelt over een situatie, waarbij beide partners alleen maar inbrengen. Een oplossing ontvouwt zich ‘bijna vanzelf’, zodra er ruimte komt om aan te sluiten…
Wat je verder kunt doen
- Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan de link van dit artikel door.
- Heb je feedback of suggesties voor mij of voor medelezers, gebruik dan het commentaarveld onder het artikel om je reactie te geven.
Samen maken we van verbindend leiden de hoofdstroom!
Meer lezen
- Verbindend Communiceren – in 4 stappen afdalen in de U
- Gedragsverandering in organisaties – hoe je deze 3 illusies vermijdt
- 101+ Acties om (moeilijke) gesprekken in een dialoog te veranderen
- Hoe je met verbindend onderhandelen tegenstellingen overbrugt
Met medewerking van Silvia Heijnen (redactie) en Bert Vrolijk (copyright foto’s)
