De kans dat ik uit presentie raak is groot, wanneer ik tijdnood voel of op momenten dat ik denk dat ik per se iets moet inbrengen. Helemaal tricky is het, wanneer zich een combinatie van deze factoren voordoet: ik moet van mezelf iets inbrengen én ik voel tijdnood. Ik bouw dan als het ware vanuit mezelf stress op.
Presentie gaat over de vraag hoe je aanwezig bent te midden van anderen. Ben je écht in interactie met de ander? Zie je de mensen om je heen als mens? Ben je aanwezig in het hier en nu? De weg naar presentie heb ik verkend. Ik heb tal van valkuilen ontmoet. In deze blogserie van artikelen vertel ik over de vier valkuilen die ik ervaren heb op weg naar presentie.
Dit is de vierde valkuil: stress opbouwen
Ik weet het moment nog goed dat ik deze analyse bespreek met Jean Marie, vice-voorzitter van de Ondernemingsraad (OR). Hij geeft feedback over mijn doen en laten tijdens een vergadering met de OR. We concluderen dat het deze keer gestroomlijnd verliep. Ik toon belangstelling voor punten die de leden van de ondernemingsraad inbrengen. Ik vraag door om achtergronden goed op tafel te krijgen. Daarnaast ben ik ook duidelijk over hoe ik er zelf in sta. Ik breng in wat er bij mij leeft en speelt. Ik zorg ervoor dat we aan het einde helder afspreken wat de eerstvolgende acties zijn. Wat we van elkaar mogen verwachten is daarmee duidelijk.
De valkuil komt steeds beter in beeld
Met Jean-Marie praat ik nog even door over eerdere feedback die ik heb gehad. Onze inhoudelijke specialist Peter heeft me een terugkoppeling gegeven naar aanleiding van een strategisch overleg. Edward, lid van de Raad van Toezicht, heeft me een spiegel voorgehouden naar aanleiding van een vergadering met de Raad.
Ik vertel het beeld dat er bij me groeit: de valkuil komt op mijn pad als ik van mezelf per se iets moet in combinatie met tijdnood.
Dan ben ik verbouwereerd
Ik weet nog goed, hoe Jean-Marie en ik lachend in onze kantine afscheid nemen en ik naar een vervolgbespreking ga. Daar ben ik bij een gesprek over ons besturingskader. Door omstandigheden kan ik er maar dertig minuten bij zijn. We gaan het overleg in en na een half uur moet ik noodgedwongen weg naar een andere afspraak. In de auto ben ik verbouwereerd. Hoe is het in godsnaam mogelijk? In het overleg heb ik alleen maar zitten duwen en overtuigen. Ik wilde mijn punt maken. Wat dat punt was, weet ik überhaupt niet meer. Wat ik wel weet, is dat ik hard aan het werk was en veel aan het woord. Ik was dus wel present, maar meer in het autoritaire domein dan in het presentiedomein.
Met Jean-Marie had ik de triggers nog zo helder in beeld gebracht. Binnen vijf minuten doe ik juist dat wat ik zo graag wil voorkomen: uit presentie geraken.
Is met doorduwen iets mis?
‘Maar er is toch niets mis met het feit dat je af en toe eens doorduwt? Je bent toch bestuurder?’ Zo houdt Elvira, één van onze programmamanagers, me voor. Natuurlijk is het mijn rol om besluiten te nemen. Zodra ik die rol ga vervullen door mijn eigen opvattingen erdoor te duwen, ben ik eerder de leider in het autoritaire – dan in het presentiedomein. Ook dat kan. Maar dan is het een illusie om te verwachten dat medewerkers als vanzelfsprekend present zijn bij cliënten. De kans is groot dat ze hun opvattingen óók gaan doorduwen.
Door boos te zijn verklein je de ruimte van de ander
Een soortgelijke opmerking ontvang ik tijdens mijn accreditatiegesprek. Het gesprek is onderdeel van een bekwaamheidstoets die opgezet is door de Nederlandse Vereniging van Zorgbestuurders. ‘Je wordt toch weleens boos of op zijn minst functioneel boos?’, zo is de vraag. Hier ontstaat een vergelijkbaar misverstand. Indien ik boos word, vergroot ik mijn eigen ruimte en verklein ik die van de ander. Het is een uiting van macht. Die hoort niet thuis in het presentiedomein.
Doorduwen is geen presentie
‘Maar, dan ben je toch present? Dan laat je toch helder zien, wat er bij jou leeft en speelt?’ Jazeker… Maar, wanneer ik dat doe zonder verbinding met wat er leeft en speelt bij de ander, is er eerder sprake van doorduwen dan van presentie. Ik ben dan wel met mijn ego present, maar dat is juist het tegenovergestelde van de presentie die ik graag zou willen realiseren en laten groeien.
Hoe stress voorkomen
Inmiddels heb ik een weg gevonden om deze opbouw van stress bij mij te voorkomen en gebruik ik nu een aanpak die bij me werkt. Dat is door in het begin van de bijeenkomst direct ruimte te verschaffen. ‘We hebben maar een half uur, lukt het in deze tijd niet, dan maken we een nieuwe afspraak’ is een opening die meestal meer dan voldoende ruimte biedt. Heb ikzelf één of meerdere essentiële punten, dan kan ik dat direct in mijn openingsboodschap een plek geven. ‘We hebben maar een half uur. Ik heb in ieder geval zelf twee belangrijke punten. Die zou ik graag met jullie willen delen. Mogelijk speelt dat ook bij jullie. Mocht het niet lukken om er nu uit te komen, dan maken we een nieuwe afspraak.’
Met deze interventie creëer ik helderheid naar de mensen aan tafel. Het helpt ook om te begrijpen wat er in mijn hoofd gebeurt. Door mijn actie stel ik mijn klaarblijkelijke behoefte aan controle gerust en ontstaat er meer ruimte voor dat deel van mij, dat present wil zijn.
Vragen die je je kunt stellen:
- Herken je deze valkuil bij jezelf?
- Wat zijn omstandigheden die zorgen dat jij stress opbouwt?
- Wat is dan je patroon?
- Welke omstandigheden helpen je om niet te vervallen in dit patroon?
- Welke tips kun je daar voor jezelf uit herleiden?
- Welke oefeningen zou je willen doen om meer en beter op te gaan in het hier en nu?
Deel je ook je leerervaringen?
Ik denk dat we zoveel verder komen wanneer we leermomenten met elkaar delen. Voel je dus uitgenodigd om je leerervaringen te delen, zodat we daar met z’n allen weer van kunnen leren.
Welke presentievalkuilen zie je bij jezelf en hoe ga je daarmee om? Je kunt je verhaal hieronder delen als reactie op deze blog. Je kunt me ook een mail sturen (frans.wilms@leiderschapsdomeinen.nl).
Lees meer in boek ‘Groeien in leiderschap’
Dit blog is ontleend aan het boek ‘Groeien in leiderschap. Begin bij jezelf en doe het samen.’ In dit boek neem ik je mee in de weg die ik gegaan ben. Hoe ik in mijn leiderschap gegroeid ben van controle naar verbinding en presentie. Over mijn vallen en opstaan. Hoe ik ervan leer en geniet. Mijn ervaringen verbind ik met actuele theoretische inzichten. Met praktische handreikingen breng ik je op gedachten waarmee je direct zelf aan de slag kan om je eigen weg te gaan. Om (opnieuw) ambities te kiezen, te oefenen, te leren en te genieten. Het boek kun je hier bestellen.
Wat je verder kunt doen
- Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan de link van dit artikel door.
Samen maken we van verbindend leiden de hoofdstroom!
Meer lezen
- Hoe ik geleerd heb meer in presentie te zijn
- Waarom je met zwijgen iedereen tekortdoet
- Hoe ik aansluiting met de ander dreig te verliezen
Colofon: Foto Bert Vrolijk
