Presentie gaat over de vraag hoe je aanwezig bent te midden van anderen. Ben je écht in interactie met de ander? Zie je de mensen om je heen als mens? Ben je aanwezig in het hier en nu? De weg naar presentie heb ik verkend. Ik heb vier dominante valkuilen ontmoet.
Deze valkuilen hebben met mij persoonlijk te maken. Misschien herken je je er vaak in, misschien ook heel weinig. Wat ik hoop is, dat het verhaal over mijn worstelingen je stimuleert om je eigen verkenning te verdiepen. In deze serie van artikelen heb ik verteld over de vier valkuilen die ik ervaar op weg naar presentie. Nu vat ik ze samen en geef ik tips.
1. Disharmonie in mijn hoofd managen
Een dreigende verstoring van die harmonie triggert me en kan me uit balans brengen. Iemand doet bijvoorbeeld niet wat ik denk dat hij eigenlijk moet doen. Of hij wijst me af, terwijl ik dat niet fair vind. Hij trekt zich niets van mij aan en doet gewoon. Hij gaat niet in mijn schoenen staan, terwijl ik toch zo inlevend ben…
Automatische piloot
In dit soort situaties gaat mijn automatische piloot op de stand ‘disharmonie voorkomen’. Mijn overlevingsstrategieën raken geactiveerd. Ik ga zelf hard werken en neem de aap op mijn schouder of ik ga het debat aan en zet een jij-bak of dialoogkiller in (‘vechten’), ik trek me als het ware in mezelf terug en zwijg (‘vluchten’), of ik beweeg helemaal mee met de ander, sluit me bij hem aan en bekrachtig hiermee wat hij zegt of doet (‘volgen’).
Twee alternatieven
Ik heb me twee alternatieven eigen gemaakt om disharmonie toe te laten en te verkennen. Het eerste is bewustwording. Dan is vooral mijn hoofd aan het werk. Ik merk het op, ben me er van bewust en voorkom zo dat ik in de valkuil tuimel. Meer en meer merk ik echter dat een tweede alternatief het beste werkt. Dat is een interventie via het lichaam. Door op te merken en mee te gaan met wat ik in mijn lichaam voel en daar aandacht aan te geven, ontstaat er ontspanning.
2. Zwijgen en in mijn schulp kruipen
Het is een situatie die zich op tal van plekken kan voordoen. Dat ik denk dat het mijn rol niet is en dat ik daarom zwijg. Dat is het tegenovergestelde van wat presentie vraagt. Je wilt je als persoon inbrengen, dan kun je niet in je rol blijven hangen…
Een drogreden
Wanneer een vraag bij mij terechtkomt, is een antwoord in de trant van ‘ik wil niet op andermans stoel gaan zitten’ gewoon een drogreden. Ik zeg dan eigenlijk dat ik alleen op mijn rol aanspreekbaar ben. Daarmee plaats ik me direct buiten het gedachtegoed van verbinding en presentie.
In verbinding
De alternatieven liggen voor het oprapen. Ik kan mijn zorgen inbrengen, patronen duiden, doorvragen, spiegelen of zwakke signalen benoemen. Wanneer ik vertel wat er bij mij leeft en speelt, in verbinding met de mensen aan tafel, dan is het altijd oké.
Openstaan voor
Natuurlijk moet je niet op de stoel van de ander gaan zitten. Maar ‘zwijgen’ is toch echt het andere uiterste. Dan doe je alles en iedereen tekort. Zeggen wat je bezighoudt en dan openstaan voor hoe dit bij anderen leeft, maakt soms al een wereld van verschil. Terwijl ieder zijn rol kan behouden.
3. Niet onderkennen dat de ander op een andere golflengte zit
Niet onderkennen dat ik op een andere golflengte zit, is de derde valkuil. Dan ben ik zó in mijn eigen gedachtewereld, dat ik onvoldoende rekening houd met die van de ander en verlies ik aansluiting. Ik zit dan op een andere golflengte. Het effect is eenvoudig te begrijpen. Net als bij een transistorradio krijg ik geen verbinding, wanneer de golflengte niet klopt.
Aansluiting verliezen
Het gaat bijvoorbeeld mis, wanneer ik helemaal opga in een idealistische benadering en zo geen oog heb voor de bedrijfsmatige insteek van een collega. Of wanneer ik woorden kies, waar de ander op dat moment helemaal geen behoefte aan heeft. Iemand wil actie en daadkracht zien, terwijl ik een warme deken bied. Dan verlies ik aansluiting.
Een opdracht
Continu aansluiting zoeken bij wat de ander bezighoudt, is een opdracht voor me. Ik moet niet te snel denken dat we op dezelfde golflengte zitten.
4. Stress opbouwen
De kans dat ik uit presentie raak is groot, wanneer ik tijdnood voel en op momenten dat ik denk dat ik per se iets moet inbrengen. Helemaal tricky is het, wanneer zich een combinatie van deze factoren voordoet: ik moet van mezelf iets inbrengen én ik voel tijdnood. Ik bouw dan als het ware vanuit mezelf stress op.
Wat werkt
Inmiddels heb ik een weg gevonden om deze opbouw van stress bij mij te voorkomen en gebruik ik nu een aanpak die bij me werkt. Dat is door in het begin van de bijeenkomst direct ruimte te verschaffen. ‘We hebben maar een half uur, lukt het in deze tijd niet, dan maken we een nieuwe afspraak’ is een opening die meestal meer dan voldoende ruimte biedt. Heb ikzelf één of meerdere essentiële punten, dan kan ik dat direct in mijn openingsboodschap een plek geven. ‘We hebben maar een half uur. Ik heb in ieder geval zelf twee belangrijke punten. Die zou ik graag met jullie willen delen. Mogelijk speelt dat ook bij jullie. Mocht het niet lukken om er nu uit te komen, dan maken we een nieuwe afspraak.’
Meer ruimte
Met deze interventie creëer ik helderheid naar de mensen aan tafel. Het helpt ook om te begrijpen wat er in mijn hoofd gebeurt. Door mijn actie stel ik mijn klaarblijkelijke behoefte aan controle gerust en ontstaat er meer ruimte voor dat deel van mij, dat present wil zijn.
Tips om mijn presentie valkuilen te vermijden
Nu ik mijn valkuilen ken, kan ik er rekening mee houden. Een aantal tips op een rijtje:
- Ga bij een verstoring mee met dat wat je in je lichaam voelt en geef daar aandacht aan (voorkom dat je disharmonie in je hoofd gaat managen).
- Benoem open wat er bij je leeft en speelt, in verbinding met de mensen om je heen (voorkom zwijgen).
- Ben je bewust van de golflengte van de ander (voorkom dat je op een andere golflengte zit).
- Geef tijdig gepaste aandacht aan je ‘controle-ik’ zodat je ‘er-gewoon-zijn-ik’ ruimte krijgt (voorkom dat wat van jezelf allemaal moet domineert).
- Meld bij het begin van een gesprek, wanneer je tijdsdruk verwacht. Maak duidelijk wat je belangrijk vindt en creëer samen zo nodig nieuwe ruimte (voorkom tijdsdruk).
Hoe deze tips te gebruiken
Dit zijn geen tips die voor iedereen gelden. De valkuilen van presentie zijn valkuilen die voortkomen uit hoe ík als persoon met de wereld om me heen omga. Ze komen voort uit mijn drijfveren, mijn overlevingsstrategieën, mijn triggers. Ze zijn dus heel persoonlijk. De tips die ik eruit herleid zijn dat dus ook.
Maak je eigen verdieping
Niettemin kan het zijn, dat je je er goed in kunt herkennen. In dat geval komt de manier waarop je met de wereld om je heen omgaat in belangrijke mate overeen met mijn manier. Zelfs dan zou ik de tips niet precies overnemen. Ik gun je van harte de verdieping van je eigen valkuilen en je zult zien, dat het bij jou toch weer net even anders zit.
Kortom, volg de tips niet zomaar op, maar ga op zoek naar je eigen valkuilen en benoem per valkuil je eigen tips.
Vragen die je je kunt stellen:
- Herken je deze valkuil bij jezelf?
- Wat zijn omstandigheden die zorgen dat jij je getriggerd voelt?
- Wat is dan je patroon?
- Welke omstandigheden helpen je om in presentie te komen of te blijven?
- Waar voel je in je lichaam wanneer je je getriggerd voelt? Wat gebeurt er wanneer je aandacht geeft aan dat gevoel en je er (even) in mee gaat?
- Wat zie je als typische presentievalkuilen van jezelf?
- Welke tips kun je daar voor jezelf uit herleiden?
- Welke oefeningen zou je willen doen om meer en beter op te gaan in het hier en nu?
Deel je ook je leerervaringen?
Ik denk dat we zoveel verder komen wanneer we leermomenten met elkaar delen. Voel je dus uitgenodigd om je leerervaringen te delen, zodat we daar met z’n allen weer van kunnen leren.
Welke presentievalkuilen zie je bij jezelf en hoe ga je daarmee om? Je kunt je verhaal hieronder delen als reactie op deze blog. Je kunt me ook een mail sturen (frans.wilms@leiderschapsdomeinen.nl).
Wat je verder kunt doen
- Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan de link van dit artikel door.
Samen maken we van verbindend leiden de hoofdstroom!
Lees meer in boek ‘Groeien in leiderschap’
Dit blog is ontleend aan het boek ‘Groeien in leiderschap. Begin bij jezelf en doe het samen.’ In dit boek neem ik je mee in de weg die ik gegaan ben. Hoe ik in mijn leiderschap gegroeid ben van controle naar verbinding en presentie. Over mijn vallen en opstaan. Hoe ik ervan leer en geniet. Mijn ervaringen verbind ik met actuele theoretische inzichten. Met praktische handreikingen breng ik je op gedachten waarmee je direct zelf aan de slag kan om je eigen weg te gaan. Om (opnieuw) ambities te kiezen, te oefenen, te leren en te genieten.
Meer lezen
- Hoe ik geleerd heb meer in presentie te zijn
- Waarom je met zwijgen iedereen tekortdoet
- Hoe ik aansluiting met de ander dreig te verliezen
- Hoe ik stress voorkom en meer in presentie ben
Colofon: foto: Bert Vrolijk
