Ja, maar wat als alles lukt (Berthold Gunster)
De ‘ja…,maar…’ positie lijkt altijd op de loer te liggen. Vooral wanneer je een reactie geeft op voorstellen of plannen van anderen. Klaarblijkelijk is het voor ons een aanlokkelijke insteek. Door met ja in te stemmen bouwen we sympathie op in de richting van de ander. De maar biedt ons de gelegenheid om te vertellen wat er niet klopt. Een kritische reactie kunnen we zo sympathiek verpakken. We houden ons echter voor de gek. De ander voelt helemaal geen sympathie en gaat zich verdedigen. Voordat je het goed en wel in de gaten hebt, ben je verzeild geraakt in welles-nietes. Kan dat ook anders?
Van de wal afkomen
Met een ‘ja…, maar…’ reactie vel je een oordeel over wat je ziet of hoort. Vanaf de buitenkant zeg je wat je vindt. Het is als degene die veilig op de wal staat en zegt wat de stuurman verkeerd doet. Door er zo naar te kijken, ontvouwt zich als het ware de sleutel voor de oplossing. Je moet gewoon van de wal afkomen en aan boord gaan. Of anders gezegd: je moet een verbinding leggen met de ander en samen op zoek gaan naar meerwaarde. Feitelijk maak je dan een stap van het strijdende domein (‘jij weet het beter’) in het verbindende domein (‘samen weten we meer’). Je gebruikt dan de wijsheid van ieder die betrokken is.
In tien minuten verschil maken
Tijdens het jubileumfeest van MTB-Maastricht laat gastspreker Karl Raats een zaal vol van mensen dat in 10 minuten indringend ervaren. Hij vraagt om viertallen te maken. Vervolgens krijgt één persoon 2 minuten de tijd om – zonder tussenkomst van de anderen – zíjn droom te vertellen. Daarna is het de beurt aan nummer twee. Hij krijgt ook twee minuten, waarin hij alleen het woord heeft. Zijn opdracht is om toevoegingen te doen aan deze droom. Aan welke mogelijkheden denkt hij nog meer, nu hij deze droom heeft gehoord? Op die vraag geeft hij een antwoord. Nummer drie mag de droom met de toevoegingen van nummer twee direct gaan uitvoeren. Hij geeft aan wat hij morgen concreet gaat doen. Ook hij krijgt twee minuten spreektijd, waarin niemand hem onderbreekt. Tot slot is nummer komt vier. Hij benoemt de valkuilen die hij ziet en geeft mogelijke oplossingen.
En, indien en mits
Het is verbazingwekkend wat een wijsheid mensen ineens met elkaar delen. Het gebeurt in nauwelijks tien minuten. Je begrijpt al, de ‘ja…, maar…’-positie is vermeden. De dromer zegt ‘ja’; de aanvuller zegt ‘ja, en’. Vervolgens komt de uitvoerder, die kiest voor ‘ja, indien’. Tot slot komen valkuilen en oplossingen op tafel als uitdrukking van ‘ja, mits’.
Zo ontstaat ontvankelijkheid en openheid
Deze gedachtegang is gemakkelijk in tal van situaties toepasbaar. Bij Radar gebruiken we het bijvoorbeeld bij de bespreking van onze jaarplannen. We hebben ons werk gegroepeerd in 6 clusters van gemeenten in Zuid-Limburg. Elk cluster maakt zijn eigen jaarplan en begroting. We organiseren een samenkomst. Elk cluster presenteert haar voornemens aan mensen uit het centraal team en aan collegae. De toehoorders krijgen vooraf de instructie om als reactie op de plannen gebruik te maken van de vier posities van Karl Raats:
- Wat vind je top? (Ja!)
- Wat wil je als suggestie toevoegen? (Ja, en)
- Welke tips heb je voor de uitvoering? (Ja, indien) en
- Welke valkuilen en mogelijke oplossingen zie je? (Ja, mits)
Ik heb het als een prachtige dag ervaren. De aanpak leidt er toe dat er als bijna vanzelfsprekend een soort van ontvankelijkheid en openheid aan verschillende kanten ontstaat. Bij een ‘ja…,maar…’ aanpak zijn de complimenten vaak een opstapje om daarna gelegitimeerd stevige kritiek te geven. Nu voelt elke bijdrage als een meerwaarde, waarvan het fijn is dat die op tafel komt.
Methode in praktijk brengen
Je kunt deze gedachte op tal van plaatsen zelf toepassen. Je kunt het bijvoorbeeld gebruiken als hulpmiddel bij de manier waarop je zelf naar verhalen luistert. Je kunt het ook invoeren als methodiek tijdens bijeenkomsten, waarop voorstellen aan de orde komen. Je kunt het zelfs gebruiken als een middel om te brainstormen en zo kort en krachtig een veelheid aan aspecten over een onderwerp op tafel krijgen. Je zult zien: de methode zorgt direct voor nieuwe energie.
Stoplichttweets
Doen: De vier posities (ja, ja en, ja indien en ja mits) op tafel brengen
Attentie: Wanneer je ‘ja…, maar…’ als opstapje gebruikt om kritiek te geven
Niet doen: Je laten verleiden tot ‘ja…, maar…’
Wat je verder kunt doen
- Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan de link van dit artikel door.
- Heb je feedback of suggesties voor mij of voor medelezers, gebruik dan het commentaarveld onder het artikel om je reactie te geven.
Samen maken we van verbindend leiden de hoofdstroom!
Meer lezen
Bericht uit de onderstroom, nr.12; lees hier meer berichten. Met medewerking van Silvia Heijnen (redactie) en Marcel Ohlenforst (copyright foto’s)
