Ik ben een kei om in elk nadeel een voordeel te zien. Het glas zie ik bij voorbaat half vol. Wanneer er een hindernis komt, dan begin ik die uit de weg te ruimen of ik ga eromheen. Dat is een heel sterke stuwende kracht. Tegelijkertijd is het een kracht die me ook heel vaak in weg zit om in presentie te zijn. Dat gebeurt wanneer ik de energie van de verstoring niet toelaat om harmonie te kunnen behouden.
Presentie gaat over de vraag hoe je aanwezig bent te midden van anderen. Ben je écht in interactie met de ander? Zie je de mensen om je heen als mens? Ben je aanwezig in het hier en nu? De weg naar presentie heb ik verkend. Ik heb tal van valkuilen ontmoet. In deze blogserie van artikelen vertel ik over de vier valkuilen die ik ervaren heb op weg naar presentie.
Dit is de eerste valkuil: disharmonie in mijn hoofd managen
Gevoel van saamhorigheid
‘Samen’ krijg ik met de paplepel mee. Misschien was het duidelijkste symbool van ‘samen zijn’ wel het moment, wanneer er bij mijn oma in Brachterbeek iets te vieren viel. De hele familie is er voor mijn gevoel dan altijd. Mijn ooms en tantes met oma in de voorkamer. Met alle neven en nichten zijn we in de achterkamer. En altijd is er vlaai. Veel vlaai zelfs. Met minder dan drie stukken ga ik er niet weg. Gezellig samen aan tafel. Dat gevoel van saamhorigheid heeft een heel stevig anker bij mij. Het geeft een enorme kracht.
Tegelijkertijd ligt er een valkuil op de loer.
Een dreigende verstoring van die harmonie triggert me en kan me uit balans brengen. Iemand doet bijvoorbeeld niet wat ik denk dat hij eigenlijk moet doen. Of hij wijst me af, terwijl ik dat niet fair vind. Hij trekt zich niets van mij aan en doet gewoon. Hij gaat niet in mijn schoenen staan, terwijl ik toch zo inlevend ben…
Wat mijn automatische piloot doet
In dit soort situaties gaat mijn automatische piloot op de stand ‘disharmonie voorkomen’. Een van mijn overlevingsstrategieën raakt geactiveerd: vechten, vluchten of volgen. Ik ga zelf hard werken en neem de aap op mijn schouder of ik ga het debat aan en zet een jij-bak of dialoogkiller in (‘vechten’), ik trek me als het ware in mezelf terug en zwijg (‘vluchten’), of ik beweeg helemaal mee met de ander, sluit me bij hem aan en bekrachtig hiermee wat hij zegt of doet (‘volgen’).
Door deze acties maak ik het voor mezelf als het ware weer harmonieus. Ik zie snel nieuw perspectief en zet mijn schouders eronder. Ontstaat er disharmonie dan hef ik die als het ware direct op. Dat is natuurlijk een geweldige kwaliteit. Een kwaliteit, die ik zo goed ontwikkeld heb, dat die ook snel averechts kan werken.
Ik laat een verstoring van harmonie niet toe
Evi, hoofd Human Resource bij Radar, zag dit heel helder. ‘Frans, soms komen medewerkers bij jou met hun verhaal. Ze willen kwijt wat hun dwars zit. Dat is prima. Maar, het lijkt wel alsof jij altijd denkt dat je dan iets moet doen. Dat is echt niet zo, hoor! Vaak willen mensen dat je alleen maar naar hen luistert. Ze begrijpen echt wel dat jij niet de eerst aangewezene bent om actie te ondernemen.’
Ik manage de situatie. Door mijn actie hef ik – in mijn hoofd – als het ware direct de disharmonie op die ontstaat, wanneer een medewerker zijn pijn en verdriet over een situatie vertelt. Het is buitengewoon ineffectief. Ik neem de pijn van de ander over en herkader het tot iets positiefs en zet actie in, terwijl de ander nog in zijn pijn is. Zo houd ik voor mezelf controle. Ik smoor disharmonie in de kiem en ben – voordat ik het weet – met de actie aan de slag. Tegelijkertijd geef ik de ander ook niet de ruimte om zelf tot eigen inzichten of oplossingen te komen.
Kunnen zijn met wat is
Het begrijpen is één ding, ermee omgaan is een ander. In plaats van disharmonie in de kiem te smoren, moet ik deze toelaten en verkennen. Kunnen zijn met wat is.
Mijn gebruikelijke reactie is om de kracht van mijn herkaderen in te zetten. Zodra ik merk dat iets me raakt, kan ik de automatische piloot als het ware uitzetten. Dan zeg ik tegen mezelf: ‘Aha, hier ontstaat disharmonie. Waarschijnlijk wil je die opheffen. Doe dat niet en verken het. Het komt goed. Vertrouw op de ander en op jezelf’.
Wat een doorbraak opleverde
Dit helpt me. Maar een echte doorbraak komt er zodra mijn coach Carla me stimuleert om mijn gevoel in mijn lichaam erbij te betrekken. We analyseren waar ik in mijn lichaam iets voel, wanneer iets me triggert. Ik merk al gauw, dat mijn aandacht in mijn buik zit. Mijn schouders gaan naar voren en ik maak een kromming in mijn rug.
Ik oefen om deze houding op te merken en er even te laten zijn. Even dus toestaan dat ik me geraakt voel. In het moment blijven, zonder direct een actie te ondernemen die de disharmonie snel opheft. Ik geef als het ware aandacht aan mijn buik. Ik neem daarmee ook mijn lichaamssignalen serieus.
Het bijzondere is dat dan bijna automatisch ontspanning ontstaat. Een ontspanning van waaruit ik mijn rug kan rechten en weer helemaal terug ben. Dan sta ik ontspannen open om de disharmonie die ik voel, te verkennen.
Presentie door te meanderen
Ik kan je gerust zeggen dat dit voor mij in het begin heel onwennig voelde. Mindfulness heeft me hierbij echt geholpen. Ik voel daardoor eerder wat ‘mijn lichaam’ me zegt.
Daarmee heb ik twee alternatieven om disharmonie toe te laten en te verkennen. Bij bewustwording is vooral mijn hoofd aan het werk. Ik merk het op, ben me er van bewust en voorkom zo dat ik in de valkuil tuimel. Meer en meer merk ik echter dat de interventie via het lichaam bij mij het beste werkt. Door op te merken en mee te gaan met wat ik in mijn lichaam voel en daar aandacht aan te geven, ontstaat er ontspanning.
Ik kom uit de reflex om direct te gaan herkaderen, meander mee met wat zich aandient en kies dan ontspannen positie.
Vragen die je je kunt stellen:
- Herken je deze valkuil bij jezelf?
- Wat zijn omstandigheden die zorgen dat je snel getriggerd raakt?
- Wat is dan je patroon?
- Waar voel je in je lichaam wanneer je je getriggerd voelt? Wat gebeurt er wanneer je aandacht geeft aan dat gevoel en je er (even) in mee gaat?
- Welke tips kun je daar voor jezelf uit herleiden?
- Welke oefeningen zou je willen doen om meer en beter op te gaan in het hier en nu?
Deel je ook je leerervaringen?
Ik denk dat we zoveel verder komen wanneer we leermomenten met elkaar delen. Voel je dus uitgenodigd om je leerervaringen te delen, zodat we daar met z’n allen weer van kunnen leren.
Welke presentievalkuilen zie je bij jezelf en hoe ga je daarmee om? Je kunt je verhaal hieronder delen als reactie op deze blog. Je kunt me ook een mail sturen (frans.wilms@leiderschapsdomeinen.nl).
Wat je verder kunt doen
- Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan de link van dit artikel door.
- Heb je feedback of suggesties voor mij of voor medelezers, gebruik dan het commentaarveld onder het artikel om je reactie te geven.
Samen maken we van verbindend leiden de hoofdstroom!
Colofon: Copyright foto: Bert Vrolijk
