In het moeras? Kies een van deze 4 upstream interventies!

Upstream interventies helpen uitstekend als je ergens vastloopt. Ben je eenmaal in het moeras dan kun je je het beste de wijsheid van Einstein ter harte nemen: ‘als je blijft doen, wat je deed, moet je niet denken dat je iets anders krijgt.’ Einstein helpt zo om in te zien dat je ergens anders de oplossing moet zoeken. Dan komt upstreamen in beeld.

Vier upstream interventies 

Dit zijn de vier upstream interventies: 

• Op inhoud 
• Op proces 
• Op personen
• Op manier waarop overleg plaats vindt 

Begrijpen wat er gaande is 

Upstreamen helpt om te begrijpen wat er aan de hand is. Ik maakte er voor het eerst kennis mee tijdens mijn opleiding tot voetbaltrainer.  

Voetbaldocent Foppe de Haan liet ons het positiespel vier tegen drie spelen. Dan ineens roept hij hard: ‘STOP!’. Dan stoppen we direct het spel en blijven op onze plaats staan. ‘Kijk nu eens goed: wat zie je nu?’, is dan zijn vraag. 

Ik vond het iedere keer weer verbluffend wat ik dan zag. De opening die nodig is, zag ik direct. Helemaal in de ban van het spel had ik die over het hoofd gezien.  

Foppe’s STOP-interventie is een voorbeeld van upstreamen. De interventie haalt je uit het gangbare patroon en helpt je om vanuit een ander perspectief te kijken.

Upstreamen in drie stappen 

Upstreamen is een methode die ikzelf heel vaak toepas. Ik kan me eigenlijk geen leven zonder upstreamen voorstellen. Het geeft zoveel plezier en voortgang. Je doet het snel en eenvoudig in drie stappen.  

Stap 1: stel vast waar je vastloopt 

Op de eerste plaats kijk je waar je vastloopt: 

• Kom je op inhoud niet verder? 
• Werkt het proces niet? 
• Zijn de juiste personen niet (meer) in positie? 
• Is er een hinderlijke onderstroom die in de weg zit? 

Stap 2: Benoem per upstream optie wat je zou kunnen doen  

Als je de blokkade laat bestaan, dan is het goed in te zien dat er een grote kans is dat deze alleen maar groter wordt. De naald blijft hangen en de groeve wordt steeds dieper. Het is vervolgens steeds moeilijker om hieruit te komen. Tijd voor upstreamen, dus.  

Je komt uit die groeve en beziet het vanuit de helikopter. Net als Foppe de Haan zeg je dan ‘STOP’! Je legt het spel stil en benoemt per upstream optie wat je zou kunnen doen. In dit schema zie je enkele voorbeelden: 

Stap 3: Maak een keuze uit deze alternatieven  

Weeg nu de alternatieven af. Bezie ze ook op een mogelijk combinatie. Een ander proces biedt vaak als vanzelfsprekend kansen om ook op persoonsniveau te upstreamen. Een interventie in het nu biedt vaak perspectief om tot een inhoudelijke verdieping te komen. 

Upstreamen in je hoofd 

Upstreamen heeft heel veel gedaantes. Soms vraag ik – net als Foppe – om het gesprek stil te leggen en samen de drie stappen te doen. Heel vaak gebeurt het in mijn hoofd. Dan kan het vliegensvlug gaan. Dan kan ik zelf snel met uptreamopties komen:  

• Om te kijken naar de voor – nadelen van verschillende standpunten (inhoud). 
• Om af te spreken hoe we met het onderwerp verder gaan (proces). 
• Om iemand uit te nodigen om ons ver te helpen (persoon). 
• Om het gevoel te bespreken dat we bij de huidige situatie hebben (in het nu).

Als je de upstream in je rugzak hebt, dan geeft dat heel veel comfort. Als je in het moeras dreigt terecht te komen, kun je ermee tijdig de koers verleggen. 

Wat jezelf kunt doen 

Wil je je upstream competentie eenvoudig vergroten dan zou je kunnen kijken naar de mate waarin je elk van de upstream mogelijkheden al toepast. Heb je hiaten? Dan ligt daar de mogelijkheid om bewust te oefenen op de upstream interventie die je niet of nauwelijks toepast.  

Wat je verder kunt doen 

• Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan de link van dit artikel door. 
• Heb je feedback of suggesties voor mij of voor medelezers, gebruik dan het commentaarveld onder het artikel om je reactie te geven.   

Samen maken we van verbindend leiden de hoofdstroom! 

Meer lezen 

• Zo is ‘out of the box’ gemakkelijk en effectief
• Waarom integreren je veel verder brengt dan balanceren
• Ben je je bewust van je persoonlijke overlevingsstrategieën?
• Zo blijf je uit de valkuil van belemmerende overtuigingen